اشاعه دیدگاه نهضت جنگل در روزنامه جنگل

نهضت جنگل را باید پدیده‌ای اجتماعی- سیاسی تلقی کرد که زاییده شرایط و موقعیت زمانی خود بود.نهضت جنگل در کنار کارکردهای سیاسی- اجتماعی خود برای اشاعه دیدگاه‌ها و نگرش‌های نهضت درمقطعی به انتشار روزنامه‌ای موسوم به جنگل دست زد که هفته‌ای یک‌بار منتشر می‌شد.تصمیم نهضت به انتشار روزنامه حاکی از تمرکز آنها بر افزایش دایره تاثیرگذاری نهضت و انتشار دیدگاه‌های خود بود. عمر روزنامه جنگل در مقایسه با عمر نهضت کوتاه بود.

روزنامه جنگل رابعداز روزنامه“خیرالکلام” که در دوره مشروطه منتشر می شد، دومین روزنامه وزین وارزشمند گیلان دوره قاجار میتوان دانست. این نشریه که ارگان رسمی نهضت جنگل بود، در پایگاه اداری جنگلیان ، یعنی کسما با چاپ سنگی چاپ می گردید.
نخستین دورهٔ آن ازیکشنبه نوزدهم شعبان سال۱۳۳۵ قمری(۲۰ خرداد۱۲۹۶ شمسی) منتشر شد که تا یک سال ونیم ادامه یافت.تک نمره آن هفت شاهی بود که وجه اشتراک بعد از سه نمره دریافت می شد، قیمت اشتراک یک ساله ۵۰ قران ، شش ماهه ۳۰ قران بود.
روزنامه جنگل، به‌عنوان یکی از منابع مهم و شاید مهم‌ترین و دست‌اول ترین منبع بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های مبارزان جنگل، نقش پررنگی در مطالعه رخدادهای این نهضت دارد و اطلاعات مهمی از آرائ و عقاید جنگلیان، در طول دوران مبارزه، در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
این روزنامه را ابتدا غلامحسین نویدی کسمایی تحریریه روزنامه را اداره می‌کرد، اما از شماره دوم تا سیزدهم حسین کسمایی عهده‌دار تحریریه بود و با کنار رفتن او نویدی مجددا به تحریریه بازگشت.
حسین کسمایی،ازعناصرموثر درنهضت جنگل، فردی ثروتمند و تحصیلکرده فرانسه بود ظاهرا عامل اصلی جابه‌جایی کسمایی از تحریریه روزنامه، انتشار مقاله‌ای در تمجید و حمایت از آلمان‌ها و عثمانی‌ها بود که زمینه‌ساز تبلیغات انگلیسی‌ها و روس‌ها ضد نهضت جنگل شد.
روزنامه برای نشان‌دادن خط‌مشی خود شعار خاصی را سرلوحه قرار داد: «این روزنامه فقط نگهبان حقوق ایرانیان و منور افکار اسلامیان است.»(جنگل، ۱ ب: ۱).در بررسی محتوای مقالات و اخبار درج‌شده در کل شماره‌های روزنامه روح انقلابی و تکاپوی تحول‌خواهی سیاسی- اجتماعی مشهود است. در مطالب روزنامه جنگل نمی‌توان اسامی صاحب‌نام‌ و شهیر یا برخوردار از دانش عمومی یافت و در بیشتر مواقع نوشته‌ها بدون نام یا با عنوان هیات اتحاد اسلام درج شده‌اند، اما در فضای کلی نوشته‌ها به دور از چارچوب‌های زمان خود نبوده‌اند. تبیین فضای سیاسی- اجتماعی ایران، اخباری از تحولات جهانی به‌خصوص مسائل مربوط به جنگ جهانی اول و همچنین مطالب ادبی و طنز از تنوع موضوعی این روزنامه حکایت می‌کند.اما در این نوشتار رویکردهای اساسی روزنامه نسبت به مسائل داخلی ایران در چهار محور عمده بررسی می‌شود: محور نخست مواضع روزنامه درباره بنیان‌های سیاسی ایران و لزوم اصلاح ساختار سیاسی را تبیین می‌کند؛ در محور دوم عملکرد روسیه و انگلیس نسبت به ایران با توجه به شرایط بین‌المللی بررسی می‌شود؛ در محور سوم، نگرش‌های ایدئولوژیک نهضت به ویژه در قالب مولفه‌های ملی- مذهبی تشریح می‌شود و محور چهارم، اخلاقیات اجتماعی و لزوم مبارزه با فساد را جست‌وجو می‌کند.
روزنامه جنگل،ارگان نهضت جنگل،‌برای ترویج و تبیین و اشاعه نگرش و افکار این نهضت منتشر می‌شد. پایبندی نهضت جنگل و جنگلی‌ها به ساختار سیاسی موجود که برخاسته از مطالبات مشروطه‌خواهی بود، خط‌مشی اساسی نهضت و جزو اولویت‌های نخست روزنامه بود.تاکید برتبعیت ازشاه مشروطه و قانون اساسی؛ حمایت از کابینه‌های وطن‌پرست؛ تلاش برای نظارت بر عملکرد کابینه؛ مطالبه اجرای اصلاحات و انجام انتخابات مجلس شورای ملی و زدودن ادارات دولتی از افراد نالایق در مقالات متعدد روزنامه مشهود است. قدرت‌های جهانی به‌خصوص روسیه و انگلیس با مواضع تند و محکم روزنامه مواجه شدند، خواست اصلی گردانندگان روزنامه خروج قطعی بیگانگان از کشور بود، زیرا با خروج آنها بخش زیادی از مشکلات داخلی برطرف می‌شد. نکته دیگری که سخت مورد توجه روزنامه بود و در اشاعه آن بسیار تلاش می‌کرد، دفاع از اقدامات، برنامه‌ها و رویکردهای اسلامی- ملی نهضت جنگل بود. تاکید بر مولفه‌های ملی و تمایلات ایرانی‌خواهی نهضت از ویژگی‌های بارز بیشتر مقالات روزنامه بود. همچنین از منظر آسیب‌شناختی، مسائلی همچون خیانت و فساد و رشوه‌خواری چهره‌های عالی حکومتی در کنار سستی و زوال روح ایرانی‌گری در بین ایرانیان از عناصر مهم زوال جامعه محسوب می‌شد.